ضریب بتا چیست؟ و کاربرد آن در سرمایه گذاری

حامی آکادمی > مقالات > ضریب بتا چیست؟ و کاربرد آن در سرمایه گذاری

زمان مطالعه: 7 دقیقه

یکی از ابزارهایی که تحلیلگران برای تشکیل سبد خود از آن استفاده می‌کنند، ضریب بتا است. در واقع ضریب بتا میزان نوسان‌پذیری یک شاخص نسبت به شاخص دیگر را بررسی می‌کند. در بازار بورس اوراق بهادار معمولاً ضریب بتا را برای یک سهم نسبت به شاخص کل اندازه‌گیری می‌کنند. اگر می‌خواهید با این مفهوم آشنا شوید، در این مقاله با ما همراه باشید.

هر از گاهی، بازار روند احمقانه ای را طی می کند که نفس شما را می گیرد. در دنیای سرمایه گذاری هیچ امری قطعی نیست. در هر چیزی ریسک وجود دارد. برای فراز و فرودهای متعدد بازار آماده باشید. جیم کرامر

جیم کرامر | Jim Cramer

انواع ریسک

یکی از راه‌های فکر کردن سرمایه‌گذار سهام به ریسک، تقسیم آن به دو دسته است. دسته اول ریسک سیستماتیک نامیده می‌شود که ریسک کاهش کل بازار است. بحران مالی در سال 2008 نمونه‌ای از یک رویداد با ریسک سیستماتیک است. هیچ مقداری از تنوع در سهام نمی‌توانست مانع از دست دادن ارزش سرمایه گذاران در پرتفوی سهام خود شود. ریسک سیستماتیک به عنوان ریسک غیرقابل تنوع نیز شناخته می‌شود. دسته دوم ریسک غیر سیستماتیک است که به عنوان ریسک متنوع نیز شناخته می‌شود. ریسک غیر سیستماتیک را می‌توان تا حدی از طریق تنوع سهم‌ها کاهش داد.

ضریب بتا چیست؟

ضریب بتا (β) اندازه‌گیری نوسانات یا ریسک سیستماتیک یک اوراق بهادار یا پرتفوی در مقایسه با کل بازار (معمولاً S&P 500) است.

بتا در مدل قیمت گذاری دارایی‌های سرمایه ای (CAPM) استفاده می‌شود که رابطه بین ریسک سیستماتیک و بازده مورد انتظار برای دارایی‌ها (معمولاً سهام) را توصیف می‌کند. داده‌های بتا در مورد یک سهام منفرد فقط می‌تواند تقریباً میزان ریسکی را که سهام به یک سبد (احتمالاً) متنوع اضافه می‌کند به سرمایه‌گذار ارائه دهد. برای معنی دار بودن بتا، سهام باید با معیاری که در محاسبه استفاده می‌شود مرتبط باشد.

ضریب بتا چگونه کار می‌کند؟

ضریب بتا می‌تواند نوسانات یک سهم را در مقایسه با ریسک سیستماتیک کل بازار اندازه‌گیری کند. از نظر آماری، بتا شیب خط را از طریق رگرسیون نقاط داده نشان می‌دهد. در امور مالی، هر یک از این نقاط داده، نشان دهنده بازده یک سهم در برابر بازده کل بازار است.

بتا به طور مؤثری فعالیت بازده اوراق بهادار را در پاسخ به نوسانات در بازار توصیف می‌کند. بتای یک اوراق بهادار با تقسیم حاصل‌ضرب کوواریانس بازده اوراق بهادار و بازده بازار بر واریانس بازده بازار در یک دوره مشخص محاسبه می‌شود.

محاسبه بتا برای کمک به سرمایه‌گذاران برای درک اینکه آیا سهام در جهت مناسب حرکت می‌کند، استفاده می‌شود. همچنین بینش هایی را در مورد اینکه یک سهام نسبت به بقیه بازار چقدر مخاطره آمیز است، ارائه می‌دهد. برای اینکه بتا بینش مفیدی را ارائه دهد، بازاری که به عنوان معیار استفاده می‌شود باید به سهام مرتبط باشد. به عنوان مثال، محاسبه بتای ETF اوراق قرضه با استفاده از S&P 500 به عنوان معیار، بینش مفیدی را برای سرمایه گذار فراهم نمی‌کند زیرا اوراق قرضه و سهام بسیار متفاوت هستند.

چگونه بتای سهام را تفسیر می‌کنید؟

سرمایه گذاران حرفه ای همیشه در مورد جزییات سهام خود اطلاعات کاملی را به دست می‌آورند. از جمله این جزییات می‌توان به ضریب بتا اشاره کرد. روش محاسبه‌ی این ضریب را در تصویر بالا می‌بینید. پس از محاسبه، مشاهده می‌کنید که این عدد می‌تواند مقادیری بالاتر از یک، یک، بین صفر و یک، صفر و کمتر از صفر باشد. در ادامه معنای هرکدام از این اعداد را توضیح می‌دهیم.

معنی ضریب بتا بیشتر از یک

ضریب بیشتر از یک به معنای نوسان بیشتر قیمت سهام شما نسبت به میانگین بازار است. واضح است که در این صورت ریسک و احتمال بازدهی سهام مورد نظر نیز بالاتر است؛ مثلاً اگر ضریب بتای یک سهم ۲ باشد به این معنی است که در صورت رشد ۵۰ درصدی شاخص کل، سهام شما دو برابر آن یعنی ۱۰۰% رشد خواهد کرد. توجه کنید که در صورت افت شاخص نیز سهام مذکور دو برابر میزان افت شاخص کل، افت قیمتی را تجربه خواهد کرد. در بازار سهام به سهام با ضریب بتای بیشتر از یک، سهام تهاجمی نیز می‌گویند.

معنی ضریب بتا یک

اگر سهمی دارای بتای 1 باشد، نشان می‌دهد که فعالیت قیمت آن به شدت با بازار همبستگی دارد. سهام با بتای 1 دارای ریسک سیستماتیک است. با این حال، محاسبه بتا نمی‌تواند خطر غیرسیستماتیکی را تشخیص دهد. افزودن سهام به پورتفولیو با بتای 1 هیچ ریسکی به سبد اضافه نمی‌کند، اما احتمال اینکه پرتفوی بازدهی مازادی داشته باشد را نیز افزایش نمی‌دهد.

معنی ضریب بتا بین صفر و یک

در صورتی که ضریب بتا بین صفر و یک باشد، نوسانات قیمت سهام از نوسان شاخص کل کمتر بوده و با شیب کمتری همراه است. باز هم برای درک بهتر موضوع یک مثال می‌زنیم. فرض کنید ضریب بتای سهام یک شرکت را محاسبه کرده‌ایم و عدد ۰/۵ به دست آمده است. حال فرض کنید در یک بازه یک ساله شاخص کل بورس با ۲۰٪ کاهش از ۱۰۰ هزار واحد به ۸۰ هزار واحد رسیده باشد. اگر قیمت سهام مورد محاسبه ما در ابتدای سال به ازای هر سهم را ۱۰۰ تومان در نظر بگیریم، قیمت سهام این شرکت در انتهای سال ۹۰ تومان خواهد بود. در بازار سهام به چنین سهامی، سهام تدافعی می‌گویند، زیرا ریسک خرید و فروش آن کم بوده و البته انتظار بازدهی در آن نیز کمتر است.

معنی ضریب بتا صفر

در این صورت نوسانات سهام از هیچ الگوی مشخصی پیروی نکرده است. به ضریب بتا، ضریب همبستگی هم می‌گویند، به همین جهت می‌توان بتای صفر را به معنای عدم همبستگی بین دو پارامتر در نظر گرفت.

معنی ضریب بتا منفی

گاهی اوقات پس از محاسبه ضریب بتای یک سهام به یک عدد منفی و کوچک‌تر از صفر می‌رسیم. بتای منفی نشان‌دهنده سهامی است که بر خلاف روند بازار حرکت می‌کنند؛ مثلاً اگر میانگین بازدهی بازار در یک بازه زمانی مثبت باشد اما سهام یک شرکت بر خلاف روند بازار با کاهش قیمت همراه شود، بتای آن منفی است.

بتا در تئوری در مقابل بتا در عمل

تئوری ضریب بتا فرض می‌کند که بازده سهام معمولاً از دیدگاه آماری توزیع می‌شود. با این حال، بازارهای مالی مستعد شگفتی‌های بزرگ هستند. در واقعیت، بازده همیشه به طور معمول توزیع نمی‌شود؛ بنابراین، آنچه بتای سهام ممکن است در مورد حرکت آتی سهام پیش‌بینی کند، همیشه درست نیست.

سهامی با بتای بسیار پایین می‌تواند نوسانات قیمتی کمتری داشته باشد، اما همچنان می‌تواند در یک روند نزولی بلندمدت باشد؛ بنابراین، افزودن یک سهام با روند نزولی با بتای پایین تنها در صورتی ریسک در پرتفوی را کاهش می‌دهد که سرمایه‌گذار ریسک را کاملاً بر اساس نوسانات تعریف کند (و نه به عنوان پتانسیل زیان). از منظر عملی، سهام با بتا پایین که روند نزولی را تجربه می‌کند، احتمالاً عملکرد سبد را بهبود نمی‌بخشد.

به طور مشابه، یک سهام بتا بالا که در جهتی عمدتاً صعودی نوسان دارد، ریسک پرتفوی را افزایش می‌دهد، اما ممکن است سودهایی را نیز به همراه داشته باشد. توصیه می‌شود سرمایه‌گذارانی که از بتا برای ارزیابی سهام استفاده می‌کنند، آن را از دیدگاه‌های دیگر – مانند عوامل بنیادی یا فنی – نیز ارزیابی کنند.

معایب بتا

در حالی که بتا می‌تواند اطلاعات مفیدی را هنگام ارزیابی سهام ارائه دهد، اما محدودیت‌هایی دارد. بتا در تعیین ریسک کوتاه مدت یک اوراق بهادار و برای تجزیه‌وتحلیل نوسانات مفید است. با این حال، از آنجایی که بتا با استفاده از داده‌های تاریخی محاسبه می‌شود، برای سرمایه‌گذارانی که به دنبال پیش‌بینی حرکات آتی سهام هستند، معنی‌دارتر می‌شود. بتا همچنین برای سرمایه گذاری های بلندمدت کمتر مفید است، زیرا نوسانات سهام می‌توانند به طور قابل توجهی از سال به سال تغییر کنند. (بسته به مرحله رشد شرکت و عوامل دیگر). علاوه بر این، اندازه‌گیری بتا در یک سهم خاص به مرور زمان به سرعت بالا می‌رود که آن را به عنوان یک معیار پایدارغیرقابل اعتماد می‌کند.

بتای خوب برای سهام چیست؟

بتا به عنوان نماینده ای برای ریسک پذیری یا نوسانات سهام نسبت به بازار گسترده تر استفاده می‌شود؛ بنابراین، یک بتای خوب به تحمل ریسک و اهداف شما متکی است. اگر شما یک سرمایه گذار محافظه کار و به دنبال حفظ اصل سرمایه هستید، بتای کمتر ممکن است برای شما مناسب تر باشد. در یک بازار صعودی، بتای بیشتر از 1.0 تمایل به بازدهی بالاتر از میانگین دارند – اما در بازار نزولی زیان بیشتری نیز ایجاد خواهند کرد.

آیا بتا معیار خوبی برای ریسک است؟

بسیاری از کارشناسان موافق‌اند که اگرچه بتا اطلاعاتی در مورد ریسک ارائه می‌دهد، اما به تنهایی یک معیار مؤثر برای ارزیابی ریسک نیست. بتا فقط به عملکرد گذشته سهام نگاه می‌کند و هیچ راهنمایی رو به جلو ارائه نمی‌دهد. همچنین اصول یک شرکت یا درآمد و پتانسیل رشد آن را در نظر نمی‌گیرد.

سخن پایانی

در این مطلب به صورت ساده و کامل ضریب بتا و نحوه‌ی محاسبه ی آن را توضیح دادیم. حتما نظرات را با ما به اشتراک بگذارید. همچنین در دوره آموزش رایگان ارز دیجیتال، آموزش‌های اولیه این بازار را آموزش داده‌ایم. اگر نیاز به مشاوره ی مالی یا اطلاعات بیشتر در خصوص بازارهای مالی یا سوالی در مورد دوره های حامی آکادمی دارید، با تیم ما در ارتباط باشید.

نویسنده: مهسا رزاقی